Wystawę otworzy prof. Piotr Gliński, minister kultury i dziedzictwa narodowego oraz Wojciech Kirejczyk, dyrektor Biura „Niepodległa”. Wernisaż odbędzie się we czwartek 7 września 2023 r. o g. 17.00 w galerii „Okno na Kulturę” przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie.
Wystawa to przejmująca opowieść o postawie Józefai Wiktorii Ulmów oraz ich dzieci, którzy podczas II Wojny Światowej ukrywali żydowskie rodziny, za co zostali rozstrzelani przez Niemców.
Wystawa „Ulmowie. Nie ma większej miłości” zaprezentuje najważniejsze momenty w życiu rodziny Ulmów; ślub, narodziny dzieci, czas wojny, okres, gdy rodzina ukrywała grupę Żydów, aż po 24 marca 1944 r. gdy zostali zamordowani przez Niemców, dzień, w którym “urywa” się historia, linia życia rodziny, dzień po którym pozostaje cisza.
Ekspozycja opowiada historię rodziny Ulmów w kontekście realiów życia, zmieniających się wraz z upływem czasu i nadejściem wojny. Cztery kolejne rozdziały tytułowane są datami, stanowiącymi momenty przełomowe: 7 lipca 1935 (ślub Wiktorii i Józefa), 18 lipca 1936 (narodziny pierwszego dziecka – Stanisławy), wrzesień 1939 (wybuch wojny), druga połowa 1942 (przyjęcie Żydów pod dach).
Część druga pokazuje zbrodnię, na czerwonej ścianie umieszczony jest plakat-bekanntmachung, informujący o karze śmierci dla Żydów opuszczających dzielnicę oraz Polaków udzielających im pomocy. Plakatowi towarzyszy odtworzenie przebiegu zdarzeń z dnia 24 marca 1944 roku w formie cytatów z zeznań świadków.
Kolejna przestrzeń to strefa niebieska gdzie widzimy drugą stronę obracanej fotografii
z domem i rodziną na tle zabudowań. W części pierwszej fotografia domu była zwykłą ilustracją, tu ma inny wymiar. Towarzyszy jej tekst opisujący pierwsze godziny po zbrodni, zakopanie rodziny Ulmów, ograbienie ich domu, libację żandarmów na polu i odjechanie
w kierunku Łańcuta. Dom, który do niedawna tętnił życiem i był bezpiecznym schronieniem dla 16 osób, pozostał pusty. To obraz, który symbolizuje nieodwracalną stratę i refleksję nad tym okrutnym i tragicznym wydarzeniem podkreśla Wojciech Kirejczyk, dyrektor Biura „Niepodległa”.
Wystawę kończą słowa Psalmu 1 „Dwie drogi życia”:
1 Szczęśliwy mąż,
który nie idzie za radą występnych,
nie wchodzi na drogę grzeszników
i nie siada w kole szyderców,
2 lecz ma upodobanie w Prawie Pana,
nad Jego Prawem rozmyśla dniem i nocą.
3 Jest on jak drzewo zasadzone nad płynącą wodą,
które wydaje owoc w swoim czasie,
a liście jego nie więdną:
co uczyni, pomyślnie wypada.
4 Nie tak występni, nie tak:
są oni jak plewa, którą wiatr rozmiata.
5 Toteż występni nie ostoją się na sądzie
ani grzesznicy – w zgromadzeniu sprawiedliwych,
6 bo Pan uznaje drogę sprawiedliwych,
a droga występnych zaginie.
Ten mocny akcent odwołuje się wprost do drogi, jaką wybrało małżeństwo Ulmów. Jako tekst z Pisma Świętego wskazuje też na źródło wewnętrznej siły, jaka była im potrzebna do podjęcia heroicznej decyzji i odnawiania jej każdego dnia. Ponadto przywołuje obraz drzewa i owoców (Józef Ulma był sadownikiem) – pomimo przegranej w sensie ludzkim (śmierć), postawa małżeństwa Ulmów wydaje dziś owoce.
Dzięki ludziom, którzy walczyli o pamięć o Ulmach, historia rodziny trwa i nabiera głębokiego wymiaru historycznego i moralnego. Może nie jesteśmy w stanie po ludzku przyjąć sensu tego okrutnego morderstwa, ale na poziomie duchowym rozumiemy, że przestrzeganie najwyższych wartości stanowi o naszym człowieczeństwie dodaje Wojciech Kirejczyk.
Wystawa będzie czynna do 15.10.2023 r.
Wystawa została przygotowana również w wersji do pobrania
Akredytacje dla dziennikarzy do 6 września 2023 r. do g. 15.00 na adres wlabuda@niepodlegla.gov.pl
***
Józef Ulma, Wiktoria Ulma i ich dzieci: Stanisława (8 lat), Barbara (6 lat), Władysław (5 lat), Franciszek (4 lata), Antoni (3 lata), Maria (1 rok) oraz siódme dziecko (nienarodzone) zostali zamordowani przez Niemców za ukrywanie Żydów 24 marca 1944. Byli rolnikami – prowadzili kilkuhektarowe gospodarstwo w Markowej, wsi na Podkarpaciu, położonej ok. 10 km od Łańcuta. Ich egzekucja stała się symbolem martyrologii Polaków mordowanych za niesienie pomocy Żydom.
Proces beatyfikacyjny Ulmów rozpoczął się 17 września 2003 roku. 7 grudnia 2022 roku papież Franciszek podpisał dekret otwierający drogę do ich beatyfikacji. Oficjalne uroczystości odbędą się 10 września 2023 roku w Markowej. To pierwszy raz w historii Kościoła, gdy do godności błogosławionych zostanie wyniesiona cała rodzina.
