Kartuzy są jednym z najpiękniejszych miejsc Szwajcarii Kaszubskiej. Poło-żone w województwie pomorskim, na północny – zachód od Gdańska, a ze względu na swe centralne położenie oraz szczególną dbałość mieszkańców o zachowanie tradycji regionu, określane są mianem Stolicy Kaszub. Tereny wokół Kartuz charakteryzują się bogactwem przyrodniczych krajobrazów. Piękne lasy, malownicze wzgórza i doliny, przecinające łąki – jeziora i rzeki, nieskażone powietrze i upajająca cisza to podstawowe walory naszego regionu. Ponad połowa z prawie 20 tys. ha powierzchni całkowitej gminy porośnięta jest lasami a kolejne 5% powierzchni zajmują jeziora. Kartuzy są chyba jedynym miastem w Polsce, do którego z każdej strony wjeżdża się przez pięknie zachowane lasy, dlatego ziemia kartuska jest rajem dla ludzi spragnionych kontaktu z przyrodą.
Kartuzy są stolicą Kaszub, siedzibą władz gminy miejsko – wiejskiej oraz powiatu. Gminę Kartuzy zamieszkuje ponad 32.000 osób, a samo miasto ponad 15 tysięcy. Połączenia drogowe z Trójmiastem oraz sąsiednimi powiatami sprawiają, że miasto jest dobrym punktem wyjściowym dla organizowania aktywnej turystyki dla ludzi w każdym wieku.
Niewątpliwym atutem gminy jest także połączenie kolejowe z Trójmiastem realizowane w ramach projektu Pomorskiej Kolei Metropolitalnej, a także bliskość oddalonego o 20 km Portu Lotniczego Gdańsk im. Lecha Wałęsy, dzięki czemu turyści przyjeżdżający do nas z głębi kraju oraz z zagranicy mają gwarancję szybkiego połączenia. Takie walory komunikacyjne, turystyczne i krajobrazowe uczyniły Szwajcarię Kaszubską, a w tym ziemię kartuską, jednym z najciekawszych miejsc wypoczynku i rekreacji w Polsce – bowiem Kaszuby to Mazury i Bieszczady w jednym.
Początek historii osady Kartuzy oraz jej nazwa, ściśle związana jest ze sprowadzeniem na te ziemie z Pragi w 1381r. zakonu Kartuzów, który został założony w 1084 r. przez Brunona z Kolonii, w dolinie La Chartreuse k. Grenoble we Francji. Sprowadzeni z Pragi rozpoczęli budowę zabudowań klasztornych w tym najcenniejszego zabytku Kartuz – świątyni, dzisiaj podniesionej do rangi kolegiaty. Zainteresowanie i podziw licznie odwiedzających kościół turystów budzi dach świątyni, któremu w latach 1731 – 1733 nadano kształt wieka trumny. Ostatnim 37 przeorem Raju Maryi był Bruno Senzy, który wraz ze swoimi czterema współbraćmi w 1823 roku był świadkiem kasaty klasztoru i konfiskaty jego majątku. Dnia 18 października 1850 roku zmarł ostatni kartuski zakonnik o. Kazimierz Nitsch.
Z dawnego Zespołu Poklasztornego Zakonu Kartuzów zachowały się jeszcze dawne zabudowania gospodarcze, erem oraz dawny refektarz, w którym swoją siedzibę ma Galeria „Refektarz” prezentująca sztukę współczesną.
W początkach XIX wieku w wyniku pruskiej reformy administracji prowincjonalnej przeprowadzonej po wojnach napoleońskich w latach 1815-1819 Kartuzy stały się powiatem.
W Kartuzach zaczęły powstawać pierwsze budynki administracji. Na szerszą skalę rozpoczęto inwestycje komunalne, drogowe, zbudowano połączenia kolejowe z Lęborkiem, Kościerzyną, Pruszczem Gdańskim (1905r.). Dużą uwagę przywiązywano do spraw związanych z estetyką Kartuz. Miały się one stać centrum rekreacji i wypoczynku. Wiele inicjatyw w tej dziedzinie podejmowało założone w 1886 roku Towarzystwo Upiększania Kartuz.
Na mocy podpisanego w dniu 29 czerwca 1919 roku Traktatu Wersalskiego tereny Kartuz zostały przejęte przez powstałe w 1918 roku państwo polskie. Dnia 8 lutego 1920 roku do Kartuz wkroczyło wojsko polskie dokonując symbolicznego aktu przejęcia miasta. 29 marca 1923 roku Kartuzy uzyskały prawa miejskie, a w lipcu 1923 roku miastu nadano herb według projektu Aleksandra Majkowskiego – wybitnego działacza kaszubskiego: „Tarczę, na niebieskim polu z głową czarnego Gryfa ze srebrnym dziobem: czerwonym ozorem bez korony, nad głową siedem gwiazd srebrnych w układzie zakonu Kartuzów(…)”.
Aleksander Majkowski, był bez wątpienia najwybitniejszą postacią zamieszkującą Kartuzy. Jego pasją była działalność społeczna, polityczna i praca twórcza jako publicysty i pisarza bezgranicznie oddanego sprawom kaszubsko – pomor-skim. Dziełem życia Majkowskiego była powieść „Życie i przygody Remusa”, która zyskała status kaszubskiej epopei.
Autorytet Aleksandra Majkowskiego jako znawcy spraw kaszubskich przyciągał do jego domu wiele znakomitych postaci dla których spotkanie z Majkowskim miało decydujący wpływ na ich świadomy wybór wkroczenia na „kaszubską drogę”. Dnia 18 sierpnia 1929 roku w Kartuzach powołano Zrzeszenie Regionalne Kaszubów, którego prezesem nie można było wybrać nikogo innego niż Aleksander Majkowski.
W okresie międzywojennym Kartuzy stanowiły centrum turystyczne Szwajcarii Kaszubskiej. W 1929 roku w mieście funkcjonowało 5 hoteli dysponujących 180 miejscami noclegowymi. Uzupełnieniem bazy hotelowej były liczne pensjonaty i kwatery prywatne oraz schronisko zorganizowane w Szkole Powszechnej. Bardzo dobrze rozwijała się również gastronomia. Restauracje oferowały swoim klientom znakomite dania kuchni regionalnej.
Dynamiczny rozwój miasteczka powiatowego przerwał wybuch drugiej wojny światowej. Dnia 4 września 1939 roku rozpoczęła się hitlerowska okupacja Kartuz. Lata wojny były okresem terroru i bezlitosnej eksterminacji ludności kaszubskiej. Masowa eksterminacja Polaków spowodowała powstanie ruchu konspiracyjnego. Najważniejszą organizacją konspiracyjną była Tajna Organizacja Wojskowa „Gryf Kaszubski” przemianowana na „Gryf Pomorski”. Okupacja hitlerowska zakończyła się 10 marca 1945 roku, kiedy to do Kartuz wkroczyły wojska Armii Czerwonej.
Okres powojenny charakteryzowała chęć szybkiej odbudowy potencjału społeczno-gospodarczego miasta. W maju 1945 roku w Kartuzach powstała Biblioteka Publiczna. Była ona pierwszą biblioteką, która powstała na terenie byłego województwa pomorskiego. W 1946 r. powstał Regionalny Zespół Pieśni i Tańca “Kaszuby”, który stał się ambasadorem Kartuz w kraju i na świecie.
16 grudnia 1946 roku doszło do utworzenia Oddziału Zrzeszenia Kaszubsko – Pomorskiego. Zrzeszenie bardzo aktywnie włączyło się w życie kulturalne miasta. Dnia 1 maja 1947 roku dzięki pasji kolekcjonerskiej i naukowo – badawczej Franciszka Tredera otwarto w Kartuzach Muzeum Kaszubskie, które prezentuje do dzisiaj bogaty dorobek kultury kaszubskiej, a także dokumentuje historię miasta.
Znaczenie Kartuz jako ważnego ośrodka administracyjnego przywrócono w 1998 roku kiedy to miejscowość ponownie stała się stolicą powiatu obejmującego 8 kaszubskich gmin. W 2002 roku na mocy decyzji Stolicy Apostolskiej św. Brunon został ustanowiony patronem miasta. Dzisiaj władze miasta chcą nawiązać do turystycznych tradycji dwudziestolecia międzywojennego. Wykorzystują szansę jako daje Polsce członkowstwo w Unii Europejskiej by wzmacniać potencjał turystyczny gminy poprzez tworzenie różno-rodnych produktów turystycznych w oparciu o obiekty turystyczne. Przy wsparciu finan-sowym Unii Europejskiej zrealizowano wiele różnych przedsięwzięć. Na Złotej Górze w Brodnicy Górnej zrealizowano projekt budowy Centrum Sportów Wodnych i Promocji Regionu w skład którego wchodzi nowoczesna marina żeglarska oraz największa na Pomorzu scena plenerowa. Jedną z imprez tu organizowanych jest Truskawkobranie, tradycyjne święto truskawki, przyciągające tysiące turystów.
Kartuskie inwestycje wzmacniają atuty miasta i gminy, ułatwiając dostępność bogatej palety zabytków kultury materialnej i niematerialnej. Szczególną wartość dla mieszkańców Kartuz stanowi język kaszubski, który można usłyszeć na ulicach w codziennych rozmowach, a w formie pisanej zobaczyć na dwujęzycznych tablicach z nazwami miejscowości.
Piękne lasy, malownicze wzgórza, doliny, jeziora, rzeki, nieskażone powietrze i kojąca cisza to podstawowe walory Ziemi Kartuskiej, która jest wymarzonym miejscem dla ludzi aktywnych spragnionych kontaktu z przyrodą. Turystyka wodna, rowerowa, piesza czy nordic walking na doskonale przygotowanych trasach to oferta, której inni mogą Kartuzom pozazdrościć. Szczególnie dużo inwestycji poczyniono w zakresie budowy ścieżek rowerowych.
Atrakcyjnymi turystycznie miejscowościami gminy są Sianowo z Sanktuarium Matki Boskiej Sianowskiej Królowej Kaszub, Strysza Buda zapraszająca do Kaszubskiego Parku Miniatur i Gigantów. Amatorom turystyki przyrodniczej polecamy okolice Mirachowa, a głównie Lasy Mirachowskie. Na terenie tym wyznaczono osiem rezerwatów przyrody chronionych przez Kaszubski Park Krajobrazowy i program Natura 2000.
Odwiedzającym nas gościom zapewniamy bogaty program kulturalny. Do najbardziej znanych imprez należą: Truskawkobranie, Blues w Leśniczówce, Jarmark Kaszubski, Muzyka Świata na Kartuskim Rynku, Kartuski Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej.
Zespoły folklorystyczne, gawędziarze, rękodzieło twórców, kaszubski strój, kuchnia regionalna, tabaka, a przede wszystkim gościnni mieszkańcy to wszystko tworzy niezapomniany klimat gminy, który głęboko zapada w serca.
Więcej informacji o atrakcjach Gminy Kartuzy można uzyskać dzwoniąc lub odwiedzając informację turystyczną w Kartuzach.
Centrum Informacji Turystycznej
ul. Klasztorna 1
83 – 300 Kartuzy
Tel. 586 840 102
e-mail: kartuzy.cit@gmail.com
