Księgarnia Internetowa
49.00 PLN
Artur M. Nadolski
Pani Chłodna
(opowieść o warszawskiej ulicy)
NAGRODA KLIO I STOPNIA W KATEGORII VARSAVIANA
NA TARGACH KSIĄŻKI HISTORYCZNEJ – 2008 R.
Warszawa 2018
©Copyright by Artur Nadolski, Warszawa 2008 r. (I wydanie), 2018 r.
©Copyright by Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2019 r.
Na okładce – Fragment „Planu okolic Warszawy” (Kwatermistrzostwo Generalne WP, 1819 r.) oraz
pocztówka ul. Chłodnej i współczesna fotografia bloków przy ulicy Chłodnej
Wydawca: Oficyna Wydawnicza RYTM
Od autora
Dlaczego Chłodna
W Warszawie jest około 5000 ulic i placów, których wraz z rozwojem terytorialnym
miasta stale przybywa. Są wśród nich ulice znane niemal w całej Polsce,
ale są też ulice wręcz zapomniane. Są ulice o bogatej tradycji i rodowodzie
sięgającym ponad 600 lat, ale są też ulice powstające z dnia na dzień
wraz z nowymi osiedlami mieszkaniowymi.
Są szerokie arterie komunikacyjne i ślepe zaułki. Są ulice eleganckie i brzydkie
oraz takie – o zapadających w pamięci nazwach czy wręcz śmiesznych...
Dlaczego wybrana została Chłodna – ta jedna z kilku tysięcy? Z istotnych powodów.
W kilkusetletniej historii traktu pra-Chłodnej, aż po czasy współczesne,
skupiają się, jak w soczewce, losy całego miasta, zarówno te wspaniałe,
przełomowe, wzniosłe, jak również te gorzkie i tragiczne.
Historia Chłodnej – to kwintesencja dziejów Warszawy.
To traktem Chłodnej (zanim otrzymała tę nazwę) wiódł w Średniowieczu
z Wielkopolski Szlak Piastowski do Starej Warszawy – siedziby Książąt Mazowieckich.
Tędy również udawała się szlachta kwaterująca w Warszawie na Pole Elekcyjne na Woli,
by obierać królów Rzeczypospolitej. Chłodna wyznaczała także bieg królewskiej,
barokowej Osi Saskiej. Z racji zaś swojego położenia, stała się w konsekwencji głównym,
z wojskowego punktu widzenia, strategicznym i tranzytowym szlakiem komunikacyjnym
wiodącym przez miasto, a także bardzo ważnym traktem handlowo-gospodarczym.
Gdy Warszawa została opasana 13-kilometrowym ciągiem ziemnych umocnień,
to właśnie przy ulicy Chłodnej usytuowano jedną z czterech bram rogatek,
strzegących wjazdu i wyjazdu z miasta.
Strategiczne położenie ulicy prowadzącej do serca miasta sprawiło, że właśnie tędy
atakowali i szturmowali Warszawę na przestrzeni wieków nasi wrogowie: Szwedzi,
Rosjanie, Prusacy, Austriacy, Niemcy. Złotymi zgłoskami zapisała się w historii
syreniego grodu Chłodna i jej mieszkańcy m.in. podczas Powstania
Kościuszkowskiego 1794 r., Powstania Listopadowego 1831 r.,
agresji niemieckiej 1939 r., Powstania Warszawskiego 1944 r.
– za każdym razem płacąc ogromną daninę krwi.
Ostatni brutalny cios zadała Chłodnej tzw. władza ludowa;
do dziś ulica ta nie może się po nim podźwignąć. Zdecydowano w 1945 r.
przedwojenną arterię komunikacyjną i deptak handlowo-kulturalny
mieszkańców zachodniego Śródmieścia unicestwić, wyburzając ocalałe
z wojennej pożogi zabytkowe kamienice.
Mylące jest potoczne znaczenie słowa: „Chłodna”. W rzeczywistości kryje się
w tym pojęciu pulsujące, gorące życie, patriotyczne dzieje miasta i zapisany
milcząco w granitowym bruku los mieszkańców tej ulicy. Jednym z nich był
autor niniejszego opracowania, a także jego przodkowie,
zasiedziali na Chłodnej kawał czasu. To była ich ulica, ich lokalna Mała Ojczyzna
– fundament, na którym można budować szersze odniesienia społeczne, polityczne,
patriotyczne oraz pamięć o przeszłości.
Marszałek Józef Piłsudski powiedział kiedyś: „...ten, kto nie szanuje i nie ceni
swej przeszłości, nie jest godzien szacunku teraźniejszości, ani prawa do przyszłości...”.
Book