Warszawski Klub Seniorów Lotnictwa zaprasza na uroczystość odsłonięcia tablicy poświęconej prof. Franciszkowi Janikowi wybitnemu konstruktorowi lotniczemu, naukowcowi i pilotowi a w szczególności zwycięzcy w zawodach Gordona Bennetta w 1938 r.
Uroczystość odbędzie się w dniu 18 czerwca 2019 r. o godzinie 11:00 na ul. Grójeckiej 40A (na pl. Narutowicza) przy domu, w którym mieszkał prof. Janik.
Franciszek Janik był wszechstronnie wyszkolonym pilotem sportowym, wojskowym, szybowcowym oraz pierwszym cywilnym pilotem balonowym. Ukończył kurs skoczków spadochronowych. Był znakomitym konstruktorem lotniczym, doświadczonym pracownikiem zakładów lotniczych w Polsce, Francji i Turcji, cenionym pracownikiem naukowym, aktywnym działaczem lotnictwa sportowego oraz lubianym przez młodzież akademicką wykładowcą. W 1938 r. zwyciężył w Międzynarodowych Zawodach Balonowych im. Gordona Bennetta w Liège (Belgia).
Pierwsze lata
Franciszek Wawrzyniec Janik urodził się 7.07.1900 r. w Mszance, pow. Gorlice. W rodzinnej miejscowości ukończył szkołę podstawową. Pierwszy balon zobaczył z bliska w Szymbarku za Gorlicami. Austriaccy żołnierze posiadali tam balon obserwacyjny na uwięzi. Aby zobaczyć balon, przeszedł kilkanaście kilometrów, po czym przez kilka godzin przyglądał się aerostatowi.
Prof. Franciszek Janik (fot. archiwum autora)
W 1919 r. Janik zdał z odznaczeniem maturę w gimnazjum klasycznym w Gorlicach i rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej. Po krótkiej przerwie (IV 1920 r. – XI 1920 r.) związanej ze służbą wojskową kontynuował naukę. Egzamin dyplomowy zdał 15.06.1927 r. z wynikiem bardzo dobrym i uzyskał roczne stypendium im. Tadeusza Kościuszki w USA. Do wyjazdu jednak nie doszło, bowiem jednym z warunków studiów w Ameryce był stan wolny kandydata, a Janik miał już żonę (Maria Dominko). W czasie studiów brał czynny udział w wielu organizacjach studenckich: Bratnia Pomoc Studentów Politechniki Lwowskiej, Koło Mechaników, Związek Awiatyczny (w latach 1924–1925 był jego prezesem).
Janik miał dwie siostry (Annę i Apolonię), brata (Marcina) oraz dwie córki (Zofię, ur. 10.05.1926 r., i Annę, ur. 8.05.1931 r.).
Praca zawodowa i pasje sportowe związane z lotnictwem
Po ukończeniu studiów Franciszek Janik rozpoczął pracę zawodową jako starszy asystent na Politechnice Lwowskiej u prof. Maksymiliana Hubera, a następnie prof. Zygmunta Fuchsa w Katedrze Aerodynamiki Politechniki Lwowskiej (X 1927 r. – VIII 1928 r.). Prowadził badania rozkładu ciśnień na budynkach owiewanych przez wiatr. W tym czasie nadzorował też budowę tunelu aerodynamicznego. Jego zdolności inżynierskie szybko doceniono. Został przeniesiony do Warszawy, gdzie pracował jako konstruktor w Biurze Broni Pancernej Instytutu Badań Inżynieryjnych (1.08.1928 r. – 1.08.1930 r.). Opracował wówczas m.in. napęd do czołgu TK, a jego konstrukcja spotkała się z wysokim uznaniem ekspertów wojskowych.
W 1928 r. jako starszy szeregowy odbył 5 tygodniowe ćwiczenia rezerwistów w 36 pp.
W okresie 1.08.1930 r. – 1.08.1937 r. pracował jako samodzielny badacz, a następnie kierownik Działu Płatowców Instytutu Badań Technicznych Lotnictwa (IBTL) w Warszawie. Równolegle zatrudniony był jako starszy asystent (1931–1932) w Katedrze Statyki Lotniczej PW u prof. M. T. Hubera.
W 1931 r. rozpoczął na Lotnisku Mokotowskim podstawowy kurs szybowcowy. Podkategorie szybowcowe A i B zdobył w roku następnym na lotnisku w Polichnie. Podkategorie C i D uzyskał nieco później na kursach w Bezmiechowej. W 1932 r. odbył dwumiesięczny kurs w Szkole Podchorążych w Zambrowie. Druga lokata wśród uczestników kursu zapewniła mu uzyskanie stopnia podporucznika.
W okresie 1932 r. – IX 1934 r. pracował jako starszy asystent w Katedrze Budowy Płatowców PW, u prof. Gustawa Mokrzyckiego.
W 1933 r. Franciszek Janik ukończył kurs pilotażu motorowego w Aeroklubie Warszawskim. Następnie został przeniesiony do 1 Pułku Lotniczego, gdzie na podstawie rozkazu dowódcy lotnictwa przeszedł kurs pilotażu na samolotach wojskowych, w ćwiczeniach zaliczonych w latach 1935, 1936, 1937 i 1938. Równocześnie był wykładowcą statyki w Państwowej Szkole Lotniczo-Samochodowej (IX 1935 r. – VIII 1937 r.).
W biuletynie wydawanym przez IBTL opublikował 8 prac naukowych, w tym pracę „Wymagana wytrzymałość samolotu” (1937). Po raz pierwszy wprowadził tam pojęcie ciągłej funkcji obciążeń symetrycznych w locie pod nazwą „krzywa wyrwania”. Po II wojnie światowej USA wprowadziły opisaną przez Janika „krzywą wyrwania” do przepisów międzynarodowych I.C.A.O.
Jako pracownik IBTL mógł się poszczycić bogatym dorobkiem. Sprawdził obliczenia ok. 70 prototypów samolotów i szybowców, w tym 25 prototypów samolotów turystycznych, 9 komunikacyjnych, 21 wojskowych, 18 szybowców, motoszybowca, balonu zaporowego SN, balonu obserwacyjnego z napędem silnikowym „Lech” oraz kabiny stratostatu „Gwiazda Polski” wykonanej z myślą o locie do stratosfery. Opracował próby statyczne w procesie badań oraz przepisy budowy samolotów dla Departamentu Lotnictwa Cywilnego Ministerstwa Komunikacji. Przez Dowódcę Lotnictwa został powołany na eksperta w Głównej Komisji Badania Wypadków Lotniczych.
W okresie 1.08.1937 r. – 1.08.1938 r. pracował jako kierownik działu odbioru w Lubelskiej Wytwórni Samolotów (LWS) i prokurent firmy, oraz jednocześnie inspektor obliczeniowy na wszystkie wytwórnie płatowców w kraju. Osobiście wykonał obliczenia 9 samolotów, w tym 6 konstrukcji krajowej („Mewa”, „Sum”, „Lampart”, „Kobuz”, „Jastrząb” i Sokół”). W tym czasie był prezesem Aeroklubu Lubelskiego, gdzie przeszkolił się w skokach spadochronowych.
Następnie (1.09.1938 r. – 09.1939 r.) został Głównym Obliczeniowcem samolotów w PZL-WP Okęcie-Paluch.
Ponadto pracował przy przygotowaniu Challenge’u, organizował sport balonowy, opracował program szkolenia spadochronowego. W latach 1938–1939 wchodził w skład zarządu Aeroklubu Rzeczypospolitej Polskiej.
Pilot balonowy
W 1934 r. Franciszek Janik przeszedł szkolenie pilotażu na balonach w 2 Batalionie Balonowym w Legionowie i uzyskał licencję jako pierwszy w kraju cywilny pilot balonowy. Pierwszy samodzielny lot z Legionowa wykonał balonem „Gopło”, lecąc nocą aż do granicy Prus Wschodnich. W tym samym roku Wytwórnia Balonów i Spadochronów w Legionowie wykonała najmniejszy balon zdolny do uniesienia jednego człowieka. Objętość (120 m3) dobrano tak, aby zrównoważyć siłę nośną balonu z ciężarem człowieka podwieszonego bezpośrednio do balonu z wykorzystaniem specjalnej uprzęży.
Możliwości wykonywania skoków o wysokości do 100 m i długości ok. 400 m pokazano po raz pierwszy podczas pokazów lotniczych w 1934 r. na Polu Mokotowskim, bezpośrednio przed Challengem i zawodami balonowymi Gordona Bennetta. W pokazie balonu WBS Jumping uczestniczył inż. Franciszek Janik. Był on specjalistą latania na małych balonach, w tzw. „jumpingu”. Po wykonaniu cyklu prób (np. możliwość przerzutu osób nad granicą) wojsko przekazało prototypy małych balonów WBS Jump i Lump do Aeroklubu Warszawskiego (AW). Inż. Franciszek Janik uczył na nich „jumpingu” młodzież warszawskich szkół średnich. Do 1937 r. był instruktorem balonowym w AW.
